Yapımı gerçekleştirilecek olan projenin, disiplinler arası koordinasyonu, proje sürecinin kritik ve önemli aşamalarından biridir. Projenin tasarımına uygun ve hatasız bir şekilde tamamlanması koordinasyon sürecinin iyi yönetilmesine bağlıdır. Koordinasyon hataları, estetik sorunlar kadar maliyet artışları, projenin zamanında bitirilememesi gibi sorunlara da neden olacaktır.
Klasik yöntemlerde, koordinasyon süreci, 2D çizimlerin üst üste getirilmesi ile yapılmaktadır. Genellikle mimari ekip tarafından yürütülen bu işlemde, mühendislik ekiplerinden gelen çizimler Autocad gibi yazılımlarda, üst üste getirilerek, çakıştırma yöntemi ile tek dosyada birleştirilir. Bu yöntemle yapılan kontrolde, insan etkeni ön planda olduğu için, kontrolü yapan kişinin dikkat ve tecrübesi sonuçlar üzerinde etkilidir. Yapılması gereken düzenlemeler tekrar paydaşlara iletilerek, gerekli revizyonların yapılması sağlanır. Planlar ve bazı bölgelerden alınan kesitlerin oluşturduğu proje dokümanlarında, çizimlerde yer almayan kısımlardaki bölgelerde hata olasılığı da artmaktadır. Güncel dosyanın karışması, revizyonu yapılan dosyanın tekrar kontrollerinin eksik kalması, mekanik ekipmanların yüksekliklerinin her cephede kontrol edilmesinin zorluğundan ötürü, uygulama esnasında mimari-MEP çakışmalarının artması gibi sorunlar ile sıklıkla karşılaşılmaktadır. Proje aşamasından öngörülmeyen, çözümü yapılmayan disiplin çakışmaları, uygulama aşamasında imalat, estetik, maliyet, zaman vb. çoğu zaman da değiştirilemeyen hatalara sebep olmaktadır. Dolayısıyla, projenin doğru tamamlanmasındaki en büyük etkenlerden birisi koordinasyon hatalarının minimum seviyede olmasıdır.
BIM çalışma modelinin, tercih edilir olmasının altında yatan ana unsurlardan birisi, koordinasyon sürecindeki hataları minimuma indirilebiliyor olmasından kaynaklanmaktadır. BIM süresince, proje ekipleri, projelerini 3D olarak oluşturdukları için, yapının her noktasından projeyi inceleme imkânı vermektedir. Proje koordinasyonu için özelleşmiş yazılımlar ile de, proje modellerinin geometrik olarak çakışmalarının yapılması sağlanmaktadır. Bilgisayar özellikleri ile yapılan bu çakışmalar, geometrik modellerin birbirlerine değdikleri vakit, otomatik olarak uyarı vermektedir. Örneğin, tavan modeli duvar modelinin içinden geçtiğinde, MEP havalandırma kanalları, taşıyıcı sistem elemanları ile çakıştığında yazılımlar çakışan yerleri işaretlemektedir. Bu ise, insan etmeninin hata payını azaltmakta, gözden kaçabilecek her noktanın ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Gelişen yazılım metotları ile sadece geometri çakışmaları değil, merdivenler arası gerekecek minimum yükseklikler, dolapların açıldığında çakışacağı elamanlar, mekanik ekipmanların geçebileceği azami mesafeler gibi, ayarlamalarında yapılması sağlanmaktadır.
Model Kalitesi
BIM süreçli proje koordinasyonlarında proje modellerinin de kalitesi ön plana gelmektedir. İyi bir koordinasyon, ancak iyi yapılmış proje modelleri ile gerçekleşebilir. Proje model elemanlarının, proje safhasına göre doğru geometrik modellenmesi, gerekli bilgi datalarını içermesi, doğru kategorilerde yer alması, isimlendirmelerinin doğru yapılması, koordinasyon aşamasında önem arz etmektedir.
Çakışma Testleri (Clash Test)
Koordinasyon sürecinin, koordinasyona göre özelleşmiş yazılımlar aracılığı ile geometrik olarak çakışmalarının yapılmasından ötürü, bu çakışmaların nasıl yapılacağının tariflenmesi ise, tekrar kritik bir aşama olarak öne çıkmaktadır. Pek çok yazılım tarafından, çakışma testleri (Clash Test) olarak tanımlanan bu süreç için, çakışma tabloları oluşturulmaktadır. Bu tablolar bir proje elemanın diğer proje elemanı ile ilişkisini tariflemektedir. Yazılımlar, birbirine değen geometrileri bulmaktadır. Bu geometrilerin birbirlerine göre mesafeleri ayarlanarak, kontroller yapılmaktadır. Örneğin, tefriş elemanları döşemeye birkaç santim değmesi dikkate alınmayabilir ama statik kiriş elemanının içine herhangi bir MEP ekipmanın değmemelidir. Yada döşeme ile duvar elemanı birkaç cm birbirlerine değebilir, yazılıma bunu dikkate alma, ayarlaması yapılabilir, ama elektrik ekipmanlar ile, mep ekipmanlar birbirleri içinden geçmemelidir. Bir yapı elemanının diğer yapı elemanın ile ilişkisi gösteren, ne kadar mesafede birbirlerine yaklaşabileceğini tarifleyen dokümanlara Çakışma Test Tabloları ( Clash Test Tables) denir. Bu tablolar, duvar-döşeme, kolon-duvar, mep kanal-duvar, duvar-tavan vb. her bir yapı elamanının içermelidir.
Özetle, BIM tabanlı Proje koordinasyonun etkin bir şekilde yapılabilmesi için model kalitesi ve çakışma testleri kritik önem taşımaktadır. Bu süreçlerin iyileştirilmesi de iyi hazırlanmış BEP (BIM Uygulama Planı), İşverenin Bilgi Gereksinimleri (EIR) ve Çakışma test tabloları ile sağlanmaktadır. Öncelikle proje dokümanlarını hazırlayan tasarım ekipleri başka olmak üzere, proje sürecinde yer alan paydaşların, bu konuların önemini bilmesi ve gerekli dokümanların içeriklerinin doğru tanımlanmış olarak hazırlanmasının sağlanması proje sağlığı için elzemdir.
Burcinogreten, mimar, bo mimarlık
