Metraj çalışmaları proje sürecinin son aşamalarında, çoğu zaman dar vakitlerde yapılan, projeye geri dönüşlerinin az yapılabildiği buna rağmen maliyet sonuçlarını vermesi açısından proje sürecinin önemli evrelerinden biridir.
2D metraj çıkarma yöntemlerinde, çizilmiş olan proje üzerine metraj çizgileri eklenir. Bu çizgiler manuel ya da çeşitli lisp, macro kullanımları ile çoğunlukla Excel aracına aktarılarak hesaplama işlemlerine Excel’de devam edilir. Bu çalışmalar kimi zaman ise tasarım ekiplerinden ziyade bu alanda uzmanlaşmış farklı ekipler tarafından gerçekleştirilir. Hesap tabloları ortaya çıktığında, proje elemanlarının oluşturduğu maliyet değerlendirmeleri, malzeme değişiklikleri nadiren yapılmaktadır. Örneğin, maliyetleri fazlada artıran bir taş kaplamasının başka bir kaplama ile değiştirilmesi durumunda, değişen tasarım ve maliyet kıyaslamaları nadiren yapılabilmektedir.
Gelişen yazılım teknolojileri sonucunda, çizgi tabanlı modellerden nesne tabanlı modellemenin yapıldığı BIM araçları, çizimi oluşturma yenilikleri kadar metraj alanında da kolaylıklar sunmaktadır. BIM modelleme araçlarında yapı elemanları, gerçek kullanımlarında olduğu gibi modellenmektedir. Kapı elemanı, geometrik bilgisinin yanında, malzeme, aksesuar, yangın sınıfı, maliyet vb. bilgileri de içermektedir. Bu sayede, bu BIM araçlarında, hızlı bir şekilde metraj ve keşif bilgileri oluşmaktadır. Kapı-pencere listesi, duvar metrajı, korkuluk metrajı vb. listeler yazılımlarda otomatik olarak oluşmaktadır. Modelleme sürecinde yapılan malzeme –nesne değişiklikleri sorasında, tablolar otomatik güncellendiğinden, metraj ve maliyetler arası değişim, ek düzenlemeler gerektirmeden görülebilmektedir.
‘Projeyi oluşturuyoruz ve metrajımız otomatik çıkıyor’ yaklaşımı yazılımların kurgusunu vurgularken, iş pratiğe geçtiğinde bu cümlenin hayata geçirilmesi bahsedildiği kadar kolay olmamaktadır. Doğru sonuca ulaşmak için, BIM modellerinin doğru tanımlamalarda yapılmış olması gerekmektedir. Model oluşumundaki hatalar, metraj sonuçlarının da hatalı çıkmasına sebep olacaktır. Örneğin, mobilya kategorisinde olması gereken koltuk elemanı, lavaboların grubunda yer alırsa, hem mobilya metrajları hem lavabo metrajları, akabinde keşifler hatalı çıkacaktır.
BIM yazılımları, metraj bilgilerini modelde olan verilerden almaktadır. BIM modelleri geometrik (en-boy-yükseklik vb.) ve bilgi datasının (malzeme, enerji sınıfı, üreticisi vb.) birleşiminden oluşmaktadır. Dolayısıyla metrajı alınacak olan her yapı elemanının modellenmiş olması gerekir. Kimi zaman yapı elemanlarının özellikleri gereği, kimi zaman da yazılımların özellikleri gibi nedenlerden ötürü geometrik modelleme her zaman mümkün olmamaktadır. Örneğin, yangın boyasının metrajını almak istediğimizde, bu bilginin yazılım içerisinde olması gerekmektedir. Yazılım, öncelikle modelde yer alan geometrik bilgiye bakacaktır. Yaklaşık olarak 2-3mm kalınlığında bir boyayı geometrik model olarak oluşturmak ciddi bir emek gerektiği kadar, dosya boyutlarını gereksiz artırarak yazılımı zorlayacaktır. Böyle bir durumda, boya bilgisi geometrik yerine bilgi datası olarak modellere girilmelidir. Yangın sınıflarının model olarak değilde bilgi datası olarak girilmesi gibi, yangın boyası kalemi de ilgili modellere işlenmelidir. Yangın boyası örneğinde olduğu gibi kimi zaman geometrik model kimi zaman bilgi olarak, metraj kalemlerinin modele doğru şekilde girilmesi sonucu sağlıklı sonuçlar elde edilebilmektedir.
Yapı elemanlarının çokluğu ve proje sürecine farklı ekiplerin katıldığı düşünüldüğünde, bu elemanların nasıl modellendiği konusu önem arz etmektedir. Her kullanıcının, modelin nasıl oluşturulduğunu bilmesi için ortak kılavuzlara ihtiyaç vardır. Bu kılavuzlar İşverenin Bilgi Gereksinimleri (EIR-Employer’s Information Requirements) olarak adlandırılmaktadır. Bu kılavuzlar, modeli üretecek-kullanacak olan ekiplere kolaylık sağladığı kadar anlaşmazlıklarda da kaynak görevi üstlenmektedir. Örneğin, yangın boyasının geometrik model olarak mı yoksa data şeklinde mi oluşturulacağı sorununu cevaplar.
Metraj ve EIR dokümanları çalışmalarına başka bir örnek verecek olursak, iki döşeme arası yükseklik fazla olan mahallerde, asma tavan için ilave bir taşıyıcı sistem yapılır. Bu ilave taşıyıcı sistem, genelde sahada uygulamacı tarafından çözülür düşüncesiyle herhangi bir hesaplama işlemi yapılarak statik projelerde yada mimari ve metraj kalemlerinde yer almaz. Lakin, proje için bir maliyet ve yapım sürecini etkileyen bir unsurdur. Bu tavan taşıyıcı sistemin BIM modellerde nasıl oluşturulacağı, hangi ekiplerin çalışmalarında yer alacağı gibi hususlar EIR dokümanlarının konusudur.
Metraj mühendisleri, modellerin kalitesizliği gibi sebeplerden ötürü sonuçlara güvenemeyip, 2D araçlara yönelmektedirler. Diğer yandan, inşaat sektörü hızlı bir şekilde BIM sürecini benimsiyor ve her geçen gün daha fazla şirket tarafından kullanılıyor. Yani bu sürecin gerisinde kalmamız olası görünmüyor. 2D araçlara geçiş günü kurtarsa da ileride yetersiz kalacağı şimdiden görülüyor. Yapılması gereken, BIM modellerinin kalitelerinin artırılması, yani yarına yatırım yapılmasıdır.
burcinogreten, mimar, bomimarlik
